Rannsóknastjóri RNH, dr. Hannes H. Gissurarson prófessor, var framsögumaður á lokuðum hádegisverðarfundi Adam Smith stofnunarinnar í Lundúnum mánudaginn 28. nóvember 2016 um heppilegasta fyrirkomulag fiskveiða, en nú þurfa Bretar að marka eigin fiskveiðistefnu eftir útgönguna úr ESB. Á meðal annarra gesta voru breskir þingmenn og fyrrverandi ráðherrar og tveir Íslendingar, Þórður Ægir Óskarsson sendiherra og Gunnlaugur Sævar Gunnlaugsson, stjórnarformaður Ísfélagsins í Vestmannaeyjum. Hannes fór yfir nokkur helstu atriðin í bók sinni, The Icelandic Fisheries: Sustainable and Profitable, sem kom út hjá Háskólaútgáfunni í árslok 2015 og er auk þess aðgengileg á Netinu. Einnig rakti hann nýlegar umræður á Íslandi um uppboðsleiðina, en RNH hélt ásamt hagfræðideild Háskóla Íslands og öðrum aðilum ráðstefnu um hana 29. ágúst, þar sem heimskunnir sérfræðingar töluðu, prófessorarnir Gary Libecap og Ragnar Árnason.

Að kvöldi mánudagsins sat Hannes ásamt nokkrum öðrum gestum kvöldverð í lávarðadeild breska þingsins, sem dr. Matt Ridley, fjórði vísigreifi Ridley og höfundur metsölubóka um erfðavísindi og þróun, bauð til. Almenna bókafélagið gaf út bók Ridleys, Heimur batnandi fer, árið 2014. Ridley hefur oft komið til Íslands, ýmist til að veiða lax eða halda fyrirlestra. Á þriðjudaginn hitti Hannes að máli sjávarútvegsráðherra Breta, George Eustice, og nokkra embættismenn og ræddi við þá um reynslu Íslendinga af kvótakerfinu. Kvað hann helstu vandræðin af kerfinu hvorki vera hagfræðileg né tæknileg, heldur þau, að menn utan greinarinnar sæju ofsjónum yfir þeim arði, sem þar myndaðist. Til þess að ná hámarkshagkvæmni yrðu kvótarnir að vera að fullu seljanlegir og varanlegir. Þá tækju handhafar kvótanna að stefna að hámarksarðsemi þeirra til langs tíma.

Á Snjáldru (Facebook) sagði Hannes um fund sinn með ráðherranum: „Við eyddum ekki öllum tímanum í alvöru lífsins, heldur tókum líka upp léttara hjal. Ég sagði honum, að fyrsta enska fiskiskipið hefði birst fyrir Íslandsströndum 1412, að Danakóngar hefðu þrisvar reynt að selja Hinrik VIII. Ísland, árangurslaust, að Sir Joseph Banks hefði bjargað þjóðinni frá hungursneyð á öndverðri 19. öld og að Winston Churchill hefði fyrst gefið V-merkið, sigurmerkið, opinberlega á Íslandi (á siglingu út úr Reykjavíkurhöfn sumarið 1941). Ég dró ekki dul á, að ég teldi Ísland, þetta litla ríki, eiga samleið með Bretum, þótt stórt væri og voldugt, enda væru bæði löndin niður komin á Norður-Atlantshafi.“

Þátttakendur í ársfundinum. Göran Lindblad, forseti vettvangsins, fyrir miðju. Rannsóknastjóri RNH, Hannes H. Gissurarson, 4. frá hægri í fremri röð. Sitt hvorum megin við Lindblad standa tveir Íslandsfarar, Pawel Ukielski frá Póllandi og Sandra Vokk frá Eistlandi.

Á ársfundi Evrópuvettvangs minningar og samvisku, sem haldinn var í ráðherrasal þinghússins í Kænugarði 24.–26. nóvember 2016, var rætt um, hvernig tákn og merki um kúgun kommúnista eru nú óðum fjarlægð í Úkraínu og annars staðar. Fundarmenn skoðuðu Majdan-torg, Soffíukirkjuna og ýmis söfn, og forystumenn vettvangsins hittu að máli Hanna Hopko, formann utanríkisnefndar þingsins, Mykola Knyazhaytsky, formann menningarmálanefndar þingsins, og Yevhen Nyschuk menntamálaráðherra. Nokkur ný samtök gengu í vettvanginn, Stofnun um lýðræði, fjölmiðla og menningu í Albaníu, Samtökin Minningarþræðir í Tékklandi, Minningarsamtök Slóvakíu, pólska Witold Pilecki-rannsóknarsetrið um alræði og Samtök um varðveislu minningarinnar um Majdan-uppreisnina í Úkraínu. Fulltrúar vettvangsins tóku þátt í minningarathöfn 26. nóvember um hungursneyðina í Úkraínu 1932–1933 í boði forseta Úkraínu, Petro Poroshenko, og kveiktu á kertum af því tilefni.

Á fundinum gerði rannsóknastjóri RNH, dr. Hannes H. Gissurarson prófessor, grein fyrir samstarfsverkefni RNH og ACRE, Samtaka íhaldsmanna og umbótasinna í Evrópu, „Evrópu fórnarlambanna,“ sérstaklega endurútgáfu bóka um alræðisstefnuna. Árið 2015 voru gefin út þrjú slík rit, Greinar um kommúnisma eftir Bertrand Russell, Konur í þrælakistum Stalíns eftir Elinor Lipper og Aino Kuusinen og Úr álögum eftir Jan Valtin (Richard Krebs). Árið 2016 voru fimm rit gefin út í sömu röð, Leyniræðan um Stalín eftir Níkíta Khrústjov, Bóndinn – El campesino eftir Valentín González og Julián Gorkin, Örlaganótt yfir Eystrasaltslöndum eftir Ants Oras, Eistland: Smáþjóð undir oki erlends valds eftir Andres Küng og Þjónusta, þrælkun, flótti eftir Aatami Kuortti.

Björn Bjarnason, fyrrverandi ráðherra, fékk dr. Hannes Hólmstein Gissurarson prófessor til sín á ÍNN miðvikudaginn 2. nóvember til að ræða úrslitin í þingkosningunum 29. október, stjórnarmyndunartilraunir að þeim loknum og forsetakjörið, sem framundan er í Bandaríkjunum. Hannes kvað úrslitin ótvíræð skilaboð um tvennt frá kjósendum: Þeir vildu Bjarna Benediktsson sem forsætisráðherra og gætu ekki hugsað sér vinstri stjórn. Hann kvað eina helstu fréttina af úrslitunum vera, að hið hefðbundna vinstra (sem lengst voru Alþýðubandalag og Alþýðuflokkur, en gengu líka undir öðrum nöfnum: kommúnistaflokkur til 1938, Sósíalistaflokkur til 1956, Samfylking og Vinstri grænir frá 1998) hefði aldrei verið minna. Það hefði löngum haft fylgi um 30–35% kjósenda, farið upp í 44% 1978 og upp í hvorki meira né minna en rösk 51% 2009, eftir bankahrunið. Nú hefði það hrapað niður í rösk 21%.

Hannes sagði, að Píratar hefðu tapað kosningabaráttunni. Fólki hefði ekki litist á þá. Annars væri það jafnan svo í kosningabaráttu, að menn ofmætu getu ríkisins. Það gæti ekki skapað hagvöxt eða hamingju, heldur aðeins einstaklingarnir sjálfir með framtaki, dugnaði og hagsýni. Segja ætti hið sama við ríkið og Díogenes sagði við Alexander mikla, þegar keisarinn stóð yfir einsetumanninum og spurði, hvort ekki mætti gera eitthvað fyrir hann: „Jú, eitt, að þú færir þig frá sólinni.“ Hannes kvað Hillary Clinton miklu skárri forsetaframbjóðanda en Donald Trump, sem væri andvígur viðskiptafrelsi. Trump vildi reisa múra, en þess í stað þyrfti að smíða brýr. Trump bæri ekki heldur næga virðingu fyrir konum, en Hannes kvaðst vera frjálslyndur jafnréttissinni í anda Johns Stuarts Mills: Konur og karlar ættu að njóta sama réttar fyrir lögunum og jafnrar virðingar sem einstaklingar.

Bj0rnBjarna 02NOV16 from inntv on Vimeo.

Endurreisn Íslands hefur vakið athygli um heim allan. Þýskir kvikmyndagerðarmenn frá The Freedom Today Network heimsóttu Ísland í október 2016 í tengslum við svæðisþing Evrópusamtaka frjálslyndra stúdenta og gerðu stuttan þátt um þessa endurreisn. Þeir ræddu við dr. Hannes Hólmstein Gissurarson prófessor, Heiðar Guðjónsson fjárfesti, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur laganema og Lukas Schweiger athafnamann, sem búsettur er á Íslandi.

Hannes flytur fyrirlestur sinn.

Íslenska þjóðin bar enga ábyrgð og átti enga sök á því, að árin 2008–2009 leit út fyrir, að viðskipti Landsbankans og innstæðueigenda í Bretlandi og Hollandi færu illa. Þetta voru viðskipti einkaaðila, og þeir báru sjálfir ábyrgð á þeim. Íslenska ríkið fullnægði öllum skyldum sínum með því að stofna Tryggingarsjóð innstæðueigenda og fjárfesta eftir réttum reglum. Þetta var niðurstaða dr. Hannesar H. Gissurarsonar, prófessors og rannsóknastjóra RNH, í fyrirlestri, sem hann flutti á Þjóðarspeglinum, ráðstefnu félagsvísindasviðs, 28. október 2016. Þar andmælti hann prófessorunum Þorvaldi Gylfasyni, Stefáni Ólafssyni og Vilhjálmi Árnasyni, sem talið höfðu Íslendinga bera siðferðilega ábyrgð á Icesave-málinu, svo að þeir ættu að greiða Bretum og Hollendingum stórar fúlgur fjár, að minnsta kosti í vexti (og upp í höfuðstólinn líka, væri þess þörf) vegna útgjalda, sem Bretar og Hollendingar stofnuðu sjálfir til í málinu.

Hannes benti á, að þeir Stefán og Vilhjálmur hefðu misskilið neyðarlögin íslensku frá 6. október 2008. Þar hefði ekki verið um neina mismunun innstæðueigenda að ræða, heldur hitt, að allir innstæðueigendur, breskir jafnt og íslenskir, voru settir í forgang fram yfir aðra kröfuhafa á bankana. Það breytti engu, að um leið hefði verið gefin út munnleg yfirlýsing um, að innstæðum á Íslandi væri óhætt. Slíkar munnlegar yfirlýsingar hefðu verið gefnar út í mörgum Evrópuríkjum á sama tíma og ekki haft neitt lagagildi.

Hannes ræddi síðan um hugtökin siðferðilega samábyrgð og samsekt og umræður heimspekinga um þau. Vissulega væri stundum hugsanlegt, að menn bæru ábyrgð á einhverju, sem þeir hefðu ekki sjálfir gert. Til dæmis yrði skipstjóri að aðstoða skipbrotsmenn í neyð, ef hann gæti. Það væri líka hugsanlegt, að menn hefðu einhverjar skyldur í krafti þess, hverjir þeir væru frekar en hvað þeir hefðu gert eða samþykkt. Til dæmis ætti einstaklingur skyldur við foreldra sína og Íslendingar skyldur við tungu sína, sögu og menningu. En siðferðileg samábyrgð hefði ýmsar takmarkanir. Í fyrsta lagi mætti ekki svipta einstaklinga ábyrgð á gerðum sínum. Einnig gæti ábyrgð ekki verið umfram getu (eins og Keynes lávarður benti á í deilum um stríðsskaðabætur Þjóðverja). Í þriðja lagi mætti ekki reyna að leiðrétta sögulegt ranglæti með nýju ranglæti (eins og þegar karlar á okkar dögum ættu að gjalda þess í stöðuveitingum, að konur hefðu verið kúgaðar á fyrri öldum, en þess krefjast dólga-femínistar).

David Miliband og Ólafur Þ. Harðarson prófessor í hátíðasal Háskóla Íslands 2012.

Icesave-málið hefði ekki verið vaxið á þann veg, sagði Hannes, að Íslendingar bæru þar einhverja samábyrgð. Íslensk stjórnvöld hefðu fullnægt öllum sínum skyldum og ekkert gert á hluta þeirra bresku og hollensku sparifjáreigenda, sem hefðu kosið að geyma fé sitt frekar á háum vöxtum Landsbankans en annarra banka. Væri um að ræða einhverja siðferðilega samábyrgð eða samsekt, þá væri hún á herðum Breta, sem hefðu sett hryðjuverkalög á Íslendinga að nauðsynjalausu og lokað tveimur breskum bönkum, Heritable og KSF (báðum í eigu Íslendinga), um leið og þeir hefðu bjargað öllum öðrum breskum bönkum. Síðan hefði komið í ljós, að Heritable og KSF hefðu verið miklu betur staddir en margir þeir bankar, sem bjargað var. Einnig væri hugsanlega um að ræða einhverja siðferðilega samábyrgð eða samsekt þeirra vogunarsjóða, sem skipulagt hefðu áhlaup á íslensku bankana. Hannes lét í ljós furðu á því, að utanríkisráðherra stjórnarinnar, sem sett hefði hryðjuverkalög á Íslandi, David Miliband, hefði getað gefið fyrirmæli um það, þegar hann flutti fyrirlestur í Háskóla Íslands 2012, að ekki yrði þá rætt um samskipti Íslendinga og Breta haustið 2008.

Glærur Hannesar í Þjóðarspeglinum 2016