Rannsóknastjóri RNH, Hannes H. Gissurarson, prófessor emeritus í stjórnmálafræði í Háskóla Íslands, var einn ræðumanna í Búdapest 13. maí í fundaröð Austrian Economics Center undir yfirskriftinni „Free Market Road Show“. Að fundinum í Búdapest stóðu einnig Dónárstofnunin, the Danube Institute, og Ungversk-bandaríska viðskiptaráðið í Nýju Jórvík (New York). Hannes tók þátt í pallborðsumræðum um alþjóðaviðskipti og tolla ásamt dr. Eamonn Butler frá Adam Smith stofnuninni í Lundúnum, en umræðunum stjórnaði Philip Pilkington. Á fundinum í Búdapest voru einnig pallborðsumræður um Bandaríkjadal og gull, sem þau dr. Barbara Kolm frá Austrian Economics Center og bandaríski hagfræðingurinn dr. Daniel Mitchell tóku þátt í . Auk þess flutti sendiherra Argentínu í Ungverjalandi, háttvirt María Lorena Capra, ávarp um umbótaáætlun Javiers Mileis Argentínuforseta.

Hannes hóf mál sitt á að rifja upp, að hann hefði iðulega á kappræðufundum með ungkommúnistum á áttunda áratug síðustu aldar í ræðulok vitnað í ungverska þjóðskáldið Sàndor Petöfi:

Talpra magyar, hí a haza!
Itt az idő, most vagy soha!
Rabok legyünk, vagy szabadok?
Ez a kérdés, válasszatok!

Þessi vísuorð þýddi Steingrímur Thorsteinsson á íslensku:

Upp nú, lýður, land þitt verðu! 
Loks þér tvíkost boðinn sérðu: 
Þjóðar frelsi, þrældóms helsi! 
Þú sérð muninn: Kjóstu frelsi!

Þessi vísuorð eru í þjóðsöng Ungverja, en Íslendingar fylgdust af samúð með sjálfstæðisbaráttu þeirra á nítjándu öld, enda voru þeir sjálfir að reyna að telja Dani á að veita sér heimastjórn.

Hannes kvað tvær helstu röksemdirnar fyrir frjálsum alþjóðaviðskiptum felast í hagsæld og friðsæld. Skaparinn hefði skipt gæðum misjafnlega milli einstaklinga og þjóða, svo að þessir aðilar þyrftu að skipta hver við annan, jafnt einstaklingar og þjóðir. Einn hefði það, sem annan vantaði, og öfugt, og þeir yrðu báðir betur settir með því að skiptast þannig á vöru eða þjónustu. Hin röksemdin væri, að tilhneiging manna til að skjóta á náunga sína minnkaði, sæju þeir í þeim væntanlega viðskiptavini. Hannes kvaðst fagna hugmynd bandaríska auðkýfingsins Elons Musks um risastórt fríverslunarsvæði Norður-Ameríku og Evrópu, en bætti við, að Kínaveldi hlyti í augum fríverslunarsinna að vera sérstaks eðlis. Það stundaði ekki eðlileg viðskipti, heldur undirboð og ranga gengisskráningu, hefði með vopnavaldi lagt undir sig Tíbet og hótaði nú Taívan hinu sama og stundaði yfirfang í Suður-Kína-hafi. Þess vegna væri óeðllilegt að líta á það eins og hvern annan viðskiptavin fremur en hin öxulveldin þrjú, Íran, Norður-Kórea og Rússland.

Forstöðumaður Dónárstofnunarinnar, John O’Sullivan, og kona hans Melissa buðu ræðumönnum til kvöldverðar eftir fundinn. Frá v.: Eamonn Butler, John O’Sullivan, Daniel Mitchell, Christine Butler og Hannes H. Gissurarson.

Rannsóknastjóri RNH, Hannes H. Gissurarson, prófessor emeritus í Háskóla Íslands, var ræðumaður í Vínarborg 12. maí 2025 í fundaröð, sem Austrian Economics Center skipulagði undir yfirskriftinni „Free Market Road Show“. Fundurinn var haldinn á efstu hæð í turni, Ringturm, og sést þaðan yfir alla Vínarborg. Paul Höfinger, fulltrúi Austrian Insurance Group, sem var gestgjafi fundarins, bauð menn velkomna. Fyrsta pallborðið var um austurrísku fjárlögin, sem verið var að leggja fram, og haldið á þýsku. Annað pallborðið var um boðskap Friedrichs A. von Hayeks á okkar dögum, frjáls viðskipti, skuldir hins opinbera og skattamál. Í því tóku þátt auk prófessors Hannesar þau dr. Eamonn Butler frá Adam Smith Institute, dr. Barbara Kolm frá Austrian Economics Institute, dr. Daniel Mitchell frá Freedom and Prosperity Institute og prófessor Alexander Tokarev frá Northwood háskóla.

Hannes og Hayek á Ritz gistihúsinu vorið 1985.

Þar sem sást vítt yfir Vínarborg af fundarstaðnum, rifjaði Hannes upp, þegar hann og nokkrir félagar hans í Hayek Society í Oxford háskóla snæddu kvöldverð með Hayek á Ritz gistihúsinu í Lundúnum vorið 1985. Hljómlistarmenn hússins komu til hans og hvísluðu þeirri spurningu að honum hvaða lag þeir ættu að taka við borðið. Hann svaraði í hálfum hljóðum: „Vín, borg minna drauma“, en það er frægt lag (og ljóð) eftir Rudolf Sieczyński. Þegar Hayek heyrði lagið, færðist breitt bros yfir varir hans og hann hóf að syngja ljóðið á þýsku, enda þá ekki nema 86 ára.

Hannes sagði síðan á ráðstefnunni, að gera mætti greinarmun á frjálshyggju og sósíalisma eftir draumum. Frjálshyggjumenn teldu, að hver maður ætti að fá að eiga sinn hógværa og óáleitna litla draum, um að finna vinnu við sitt hæfi, reka fyrirtæki, stofna fjölskyldu, smíða í tómstundum, en verkefnið væri að búa svo um hnúta, að slíkir draumar gætu ræst. Sósíalistar ættu sér hins vegar aðeins einn stóran og ágengan draum fyrir alla, um fyrirmyndarríki, staðleysu, útópíu, sem neyða yrði alla með góðu eða illu til að lifa við og laga sig að, en þessi stóri draumur yrði jafnan að martröð.

Hannes benti á, að Hayek gerði hina óumflýjanlegu vanþekkingu hvers og eins að aðalatriði kenningar sinnar. Þar eð þekkingin dreifist á mennina, endaði það með ósköpum, ef einhver einn hópur reyndi að neyða sínum stóra draumi upp á aðra. En Hayek gerði líka grein fyrir því, hvernig ætti að ráða við þessa vanþekkingu: í tíma með því að nýta reynsluvit kynslóðanna, hefðir og venjur, og í rúmi með frjálsri verðmyndun á markaði, sem segði mönnum til um, hvar hæfileikar þeirra nýttust best.

Rannsóknastjóri RNH, Hannes H. Gissurarson, prófessor emeritus í Háskóla Íslands, var gestur hlaðvarpsins Skoðanabræðra 9. maí 2025. Það stofnuðu bræðurnir Snorri og Bergþór Mássynir, en eftir að Snorri var kjörinn á þing fyrir Miðflokkinn í kosningunum í nóvemberlok 2024, sér Bergþór einn um þáttinn. Hannes útskýrði, hvernig honum fyndist að vera kominn á eftirlaun, hvers vegna vinstri menn væru meiri vinstri menn en hægri menn hægri menn, hvers vegna hægri menn lesa minna en vinstri menn og hvers vegna taka verður í taumana í innflytjendamálum. Hann kvaðst hafa verið í senn innanbúðarmaður og utangarðsmaður á Íslandi. Hannes rifjaði upp baráttu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar gegn Davíð Oddssyni og ýmislegt annað sögulegt. Þátturinn var 113 mínútur.

Rannsóknastjóri RNH, Hannes H. Gissurarson, prófessor emeritus í Háskóla Íslands, var gestur Birgis Liljars Soltanis í hlaðvarpinu „Sláin inn“ 3. maí 205. Ræddi hann þar meðal annars tollastríð Trumps Bandaríkjaforseta, vælumenningu (wokeism) og afturköllunarfár (cancel culture) háskóla og fjölmiðla, átökin í Ísrael og hryðjuverkasamtökin Hamas og veiðigjöld í íslenskum sjávarútvegi. Þátturinn var 59 mínútur.

Rannsóknastjóri RNH, Hannes H. Gissurarson, prófessor emeritus í Háskóla Íslands, var gestur „Lestarinnar“ í Ríkisútvarpinu 3. apríl, sem þau Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir sáu um. Talaði hann um bandaríska hægrið. Hann sagði meðal annars frá kynnum sínum af Milton Friedman, Margréti Thatcher, Peter Thiel og öðru hægra fólki og dvöl sinni í Kísildalnum. Hann sagði kost og löst á Trump-stjórninni og greindi muninn á frjálshyggju annars vegar og bandarískri frjálslyndisstefnu (liberalism) hins vegar. Þátturinn var 55 mínútur.

Dr. Hannes H. Gissurarson, prófessor emeritus í stjórnmálafræði í Háskóla Íslands, kynnti bók sína, Conservative Liberalism, North and South: Grundtvig, Einaudi and their Relevance Today, á fjölmennum hádegisverðarfundi SES, Samtaka eldri sjálfstæðismanna í Reykjavík 26. mars 2025. Fundarstjóri var Bessí Jóhannsdóttir, formaður SES. Hannes kvaðst hafa orðið var við mikinn áhuga frjálslyndra íhaldsmanna í Evrópu á hinni fornu norrænu frjálshyggjuarfleifð, og hefðu samtök evrópskra íhaldsflokka beðið sig að gera þann samanburð á norrænni og suðrænni frjálshyggju, sem bókin geymdi. Þrír helstu hugsuðir norrænnar frjálshyggju væru íslenski sagnritarinn Snorri Sturluson, finnsk-sænski presturinn og þingmaðurinn Anders Chydenius og danska skáldið og presturinn Nikolai F. S. Grundtvig. Í bókinni hefði hann einbeitt sér að Grundtvig, sem hefði sérstöðu meðal frjálshyggjuhugsuða, því að hann hefði verið þjóðernissinni ekki síður en frjálshyggjumaður, eindreginn stuðningsmaður þess að Danir og aðrar norrænar þjóðir ræktuðu menningararf sinn. En þjóðernisstefna Grundtvigs hefði verið friðsöm, ekki áreitin. Hann hefði til dæmis ekki viljað, að Danmörk legði alla Slésvík undir sig, heldur aðeins þann hluta héraðsins, sem væri dönskumælandi og vildi vera í Danmörku. Danmörk háði tvö stríð við þýsku ríkin um Slésvík og beið ósigur í hinu síðara, 1864, en árið 1920 varð hugmynd Grundtvigs að veruleika, þegar íbúar í Norður-Slésvík (eða Suður-Jótlandi) greiddu atkvæði með því að sameinast Danmörku, en íbúar í Suður-Slésvík með því að sameinast Þýskalandi.

Hannes sagði, að greina mætti norræna leið, leið Grundtvigs, í alþjóðastjórnmálum: 1) Réttur þjóða til sjálfsákvörðunar, þar á meðal til að segja sig úr lögum við aðra þjóðir, eins og Norðmenn gerðu 1905, Finnar 1917 og Íslendingar 1918. 2) Landamærabreytingar við atkvæðagreiðslur, eins og í Slésvík 1920, þegar norðurhlutinn vildi tilheyra Danmörku og suðurhlutinn Þýskalandi. 3) Sjálfstjórn þjóðabrota, eins og Álandseyinga, Færeyinga, Grænlendinga og Sami-þjóðflokkanna. 4) Lausn ágreiningsmála fyrir dómstólum, til dæmis Svía og Finna um Álandseyjar 1921 og Dana og Norðmanna um Austur-Grænland 1933. 5) Ríkjasamstarf með lágmarksafsali fullveldis, í Norðurlandaráði og margvíslegu öðrum samstarfi.

Hannes vék að ýmsum ágreiningsmálum í alþjóðamálum. Í Úkraínu hefði myndast svipað þrátefli og í fyrri heimsstyrjöld, og frekari blóðsúthellingar væru því fánýtar. Semja yrði vopnahlé sem fyrst, en láta mætti liggja milli hluta, hvernig framtíðarskipan mála yrði.  Úkraínumenn ættu hins vegar sama sjálfsákvörðunarrétt og aðrar þjóðir. Hannes kvaðst vera lítt hrifinn af stjórnarfari í Rússlandi, en utanríkisstefna Íslendinga ætti aðallega að vera að selja fisk, en ekki að frelsa heiminn, enda væri það ekki á færi smáþjóðar. Íslendingar hefðu ekki tekið þátt í viðskiptabanni á Ítalíu 1936, enda hefði þar verið góður markaður fyrir íslenskan saltfisk, og þeir hefðu 1953 snúið sér til Ráðstjórnarríkjanna, eftir að breskir útgerðarmenn settu á þá löndunarbann vegna útfærslu landhelginnar.

Í Ísrael hefði herinn sýnt mikil tilþrif og nánast lagt að velli Hamas og Hesbollah og auðmýkt klerkastjórnina í Íran. Hugmynd Trumps um að veita íbúum á Gaza skjól annars staðar ætti sér margar sögulegar hliðstæður: Ein milljón Grikkja hefði flúið frá Tyrklandi 1922; 400 þúsund Finnar hefðu flúið frá Karelíu 1940; 10–12 milljónir þýskumælandi manna hefðu verið reknar út úr Austur-Evrópu 1945; 700 þúsund Arabar hefðu flúið frá Ísrael og 800 þúsund gyðingar frá Arabaríkjunum við stofnun Ísraelsríkis 1948; hátt í milljón frönskumælandi manna hefði flúið frá Alsír 1962. Jafnfáránlegt væri að krefjast vopnahlés í stríði Ísraelshers við Hamas-hryðjuverkasamtökin og verið hefði að krefjast vopnahlés í Þýskalandi vorið 1945. Ráða yrði niðurlögum Hamas eins og nasistanna forðum. Nú væri hins vegar aðalatriðið að koma í veg fyrir, að klerkastjórnin í Íran smíðaði kjarnorkuvopn.

Bessí og Hannes.

Hannes vék einnig að íslenskum stjórnmálum. Hann sagði kosningarnar í nóvemberlok 2024 hafa verið sögulegar, því að þær hefði markað endalok fjórflokkakerfisins, sem staðið hefði frá 1930, þegar kommúnistaflokkurinn var stofnaður, en hann breyttist síðar í Sósíalistaflokkinn, þá í Alþýðubandalagið og loks í Vinstri græna. Nú væri þetta fjórða afl, sem hefði um langt skeið verið stærra en Alþýðuflokkurinn, horfið. Fróðlegt yrði að sjá, hvernig vinstri jaðarinn myndi bregðast við, en ef hann gengi fram í þremur eða fjórum flokkum, fengi hann engin þingsæti og atkvæði greidd honum féllu niður dauð. Í rauninni hefði orðið sveifla til hægri í kosningunum, þótt Sjálfstæðisflokkurinn hefði ekki notið þess sérstaklega. Hann kvað upphlaupið í kringum afsögn barnamálaráðherra hafa snúist um aukaatriði og einkamál. Eina atriðið, sem máli skipti, væri, ef það var mat barnamálaráðherra, að hún hefði fyrir mörgum áratugum gerst sek um athæfi, sem ekki væri sæmandi barnamálaráðherra, hvers vegna hún tók þá þetta embætti að sér. Sagði hún þá aðeins af sér, vegna þess að upp komst um athæfið?

Margar spurningar voru bornar fram að lokinni framsöguræðu Hannesar, meðal annars um landsdómsmálið, Arabaríkin og málfrelsi í háskólum. Hannes kvað furðulegt, hvers vegna þeir Geir H. Haarde, Árni M. Mathiesen, Björgvin G. Sigurðsson og Jónas R. Jónsson hefðu sætt ásökunum í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis á bankahruninu, en ekki þau Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og Jón Sigurðsson. Raunar væri óeðlilegt að tala um sök í þessu sambandi. Þetta hefði verið „svartur svanur“, óvænt áfall að utan. Eina alvarlega brotið á réttum stjórnsýsluvenjum hefði verið, að bankamálaráðherrann hefði ekki komið að þeirri ákvörðun ríkisins að kaupa banka í septemberlok 2008, en það hefði verið ákvörðun Ingibjargar Sólrúnar. Hannes kvað Abrahamssáttmálann milli Ísraels og nokkurra Arabaríkja vonandi varða veginn til frekara samstarfs. Miklir möguleikar væru í samstarfi Ísraels með alla sína þekkingu og Arabaríkjanna með allt sitt fjármagn. Hannes kvað aðaláhyggjuefnið ekki vera beina ritskoðun, heldur óbeina og ósýnilega. Í háskólum kæmust menn ekki áfram, fengju ekki stöður, styrki til rannsókna og birtingar í tímaritum, hefðu þeir ekki viðteknar skoðanir, til dæmis um sambúð kynjanna eða hlýnun jarðar. Sagði hann nokkrar sögur af vist sinni í félagsvísindadeild, og hlógu fundarmenn dátt undir þeim.

Hannes lauk máli sínu á því að segja, að í alþjóðamálum ættu Íslendingar að fylgja ráðum Einars Þveræings og vera vinir allra, en þegnar einskis.