Pólski sagnfræðingurinn dr. Łukasz Kamiński var endurkjörinn forseti Evrópuvettvangs um minningu og samvisku á ársfundi hans 3.–6. nóvember 2019, sem haldinn var í Tirana International Hotel í Tirana, höfuðborg Albaníu. RNH er aðili að Evrópuvettvangnum, sem hefur þann tilgang að halda uppi minningu fórnarlamba alræðisstefnunnar, nasisma og kommúnisma, með ráðstefnum, útgáfu og annarri starfsemi. Nýlega lýsti Evrópuþingið yfir sérstökum stuðningi við vettvanginn. Sat prófessor Hannes H. Gissurarson fundinn fyrir hönd RNH, en skipulagningu hans annaðist dr. Jonila Godole, forstöðukona Stofnunar um lýðræði, fjölmiðla og menningu í Albaníu, og fórst henni það vel úr hendi.

Mánudaginn 4. nóvember var farið til bæjarins Shkodra nálægt landamærunum við Svartfjallaland, en þar var miðstöð andstöðunnar við ógnarstjórn kommúnista 1944–1991. Gekk alræðisstjórn Envers Hoxha svo langt að lögleiða guðleysi og sprengja upp allar moskur og kirkjur landsins eða breyta þeim í kvikmyndahús, líkamsræktarstöðvar eða vörugeymslur. Í Shkodra var opnuð farandsýning um „Alræði í Evrópu“ og síðan haldið til þorpsins Fishta og snæddur hádegisverður í frægum veitingastað þar í grennd, Mrizi i Zanave.

Þriðjudaginn 5. nóvember fóru fram hefðbundin ársfundarstörf, og var skipulagsreglum vettvangsins breytt nokkuð til að auðvelda afgreiðslu mála og stjórnarmönnum fjölgað úr fimm í sjö. Síðan var haldin málstofa um varðveislu minninga í Albaníu og annars staðar í Evrópu. Eftir það var farið í „Hús laufanna“, sem var upphaflega mæðraheimili, en seinni hluta stríðsins hafði Gestapo aðsetur þar. Eftir valdatöku kommúnista haustið 1944 kom leynilögregla þeirra sér fyrir í húsinu, en nú er þar safn um kúgun þeirra. Voru þar sýnd hlerunarbúnaður, felumyndavélar og pyndingartæki alræðisstjórnarinnar. Um 34 þúsund manns sátu í fangelsi í tíð kommúnista, og um sex þúsund manns týndu lífi af þeirra völdum. Þar sem Albanir eru um tíu sinnum fleiri en Íslendingar, hefði það samsvarað röskum þrjú þúsund stjórnmálaföngum hér á landi og 600 dauðsföllum. Um kvöldið var matast í veitingahúsinu Millennium Gourmet Restaurant.

Miðvikudaginn 6. nóvember var málstofa um samstarf þýsku stofnunarinnar Konrad Adenauer Stiftung við samtök í Albaníu, sem hafa að markmiði að efla þar lýðræði. Þá fóru nokkrir forsvarsmenn vettvangsins, þar á meðal prófessor Hannes H. Gissurarson, á fund utanríkisnefndar Albaníuþings í þinghúsi borgarinnar, og urðu þar fjörugar umræður um uppgjörið við fortíðina í Albaníu og annars staðar. Sérstaklega lét þar að sér kveða þingmaðurinn Ralf Gjona, og mæltist honum vel. Þátttaka RNH í Evrópuvettvangnum er liður í samstarfsverkefni við ACRE, Evrópusamtök íhaldsmanna og umbótasinna, um „Evrópu fórnarlambanna“.

RNH er aðili að Evrópuvettvangi minningar og samvisku, sem heldur á lofti minningunni um fórnarlömb alræðisstefnunnar, kommúnisma og nasisma, og hefur rannsóknastjóri RNH, dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor, haldið nokkra fyrirlestra á ráðstefnum vettvangsins og birt ritgerðir í útgáfuverkum hans. Evrópuþingið samþykkti 19. september 2019 ályktun um það, hversu mikilvægt væri fyrir framtíð Evrópu að minnast fórnarlamba alræðisstefnunnar, og skoraði á framkvæmdastjórn Evrópusambandsins að veita Evrópuvettvangnum stuðning. Evrópuþingið lagði í ályktuninni áherslu á minningardag fórnarlamba alræðisstefnunnar, 23. ágúst, en þann dag árið 1939 reyndu kommúnistar og nasistar að skipta með sér miklum hluta Evrópu með svokölluðum griðasáttmála Hitlers og Stalíns, sem undirritaður var í Moskvu og hleypti af stað heimsstyrjöldinni síðari.

Ársfundur Evrópuvettvangsins í Bled í Slóveníu 2018. Rannsóknastjóri RNH er 8. frá v.

RNH studdi ráðstefnu frjálshyggjustúdenta, Students for Liberty Iceland, sem haldin var í Kópavogi 6. september 2019. Aðalræðumaður ráðstefnunnar var Daniel Hannan, ritari ACRE, Evrópusamtaka íhaldsmanna og umbótasinna, og leiðtogi íhaldsmanna á Evrópuþinginu. Morgunblaðiðbirti viðtal við Hannan 12. september. Hann ræddi þar aðallega um fyrirhugaða útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu, en hann var einn forystumaður útgönguhreyfingarinnar. Hann taldi Evrópusambandið bjóða Bretum afarkosti til að halda þeim inni. „Ímyndaðu þér að Ísland leitaði til ESB um fríverslunarsamning en sambandið setti í staðinn tvö skilyrði; annars vegar að þið þyrftuð að segja upp öllum fríverslunarsamningum ykkar við önnur ríki, því sambandið sæi um þá, og hins vegar að Evrópusambandið hefði hér eftir full yfirráð yfir Kópavogi!“ sagði Hannan og vísaði með því til deilunnar um Norður-Írland. „Ég er hins vegar fyrsti breski stjórnmálamaðurinn, og er mjög stoltur af því, sem tók málstað Íslands í Icesave-deilunni. Ég var alltaf viss um að nást myndi upp í skuldirnar, og var því mjög ósáttur við að bresk stjórnvöld fældu frá sér traustan vin og bandamann með notkun hryðjuverkalaganna,“ sagði Hannan enn fremur.

Frá málstofunni.

Samtök frjálslyndra framhaldsskólanema hélt umræðufund um æskilega nýskipan peningamála með prófessor Edward Stringham og Peter C. Earle fjármálafræðingi sunnudaginn 8. september kl. 20–22 að Hlíðarsmára 19 í Kópavogi. Báðir töldu þeir óheppilegt, að ríkið framleiddi gjaldmiðla, enda félli það iðulega á þá freistni að framleiða of mikið af þeim, og afleiðingin yrði verðbólga, sem skekkti verð og truflaði viðskipti. Earle bar saman kosti gullfótar, þar sem framleiðsla gjaldmiðils ræðst af gullforða útgefandans (sem oftast yrði seðlabanki), og rafmyntar. Kosturinn við gullfótinn væri, hversu stöðugur hann væri, en rafmyntir hefðu verið fremur óstöðugar, og væri þær þó að verða stöðugri. Kvaðst hann þess vegna ekki geta gert upp á milli þessara tveggja tegunda peninga.

Júlíus Viggó Ólafsson framhaldsskólanemi stjórnaði fundinum. Þeir Stringham og Earle, sem starfa báðir í Hagfræðirannsóknarstofnun Bandaríkjanna, American Institute of Economic Research,  voru staddir á Íslandi í tengslum við ráðstefnu frjálshyggjustúdenta 6. september um framtíð og frelsi. Þátttaka RNH í þessum viðburðum er liður í samstarfsverkefni við Evrópusamtök íhaldsmanna og umbótasinna, ACRE, Alliance of Conservatives and Reformists in Europe.

Hagfræðirannsóknastofnun Bandaríkjanna, American Institute of Economic Research, hélt málstofu í Hlíðarsmára 19 í Kópavogi laugardaginn 7. september kl. 17–19. Þar töluðu prófessor Edward Stringham og einn sérfræðingur stofnunarinnar, Brad DeVos, um AIER og um franska rithöfundinn Frédéric Bastiat, sem uppi var á nítjándu öld, en hann er einn orðsnjallasti talsmaður viðskiptafrelsis fyrr og síðar, eins og sést á tveimur frægustu ritgerðum hans, Um hið sýnilega og ósýnilega og Bænarskrá kertasteypara. Í fyrri ritgerðinni bendir Bastiat á hinar ósýnilegu afleiðingar viðskiptafrelsis og viðskiptatálmana, en í hinni seinni lætur hann kertasteypara krefjast verndar frá samkeppni við framleiðanda annars ljósgjafa, sólarinnar. Á fundinum var Bastiat-félagið á Íslandi stofnað, en það er eitt margra um allan heim, og er Magnús Örn Gunnarsson forsvarsmaður þess.

Bastiat.

Í umræðum á eftir framsöguerindum þeirra Stringhams og DeVos benti prófessor Hannes H. Gissurarson á, að fyrsta íslenska hagfræðiritið, Auðfræði eftir Arnljót Ólafsson, sem kom út 1880, hefði verið samið undir sterkum áhrifum frá Bastiat. Einnig hefði Bastiat átt marga lærisveina á Norðurlöndum á nítjándu öld, þar á meðal sænska ráðherrann Johan August Gripenstedt, sem hefði með umbótum sínum 1856–1866 skapað forsendur fyrir velmegun Svía á tuttugustu öld. Á íslensku hefur eitt rit Bastiats komið út, Lögin, og hyggst RNH beita sér fyrir endurútgáfu þeirrar bókar. Einnig er hið aðgengilega yfirlitsrit Henrys Hazlitts, Hagfræði í hnotskurn, skrifað í anda Bastiats.

Þeir Stringham og DeVos voru staddir á Íslandi í tengslum við ráðstefnu íslenskra frjálshyggjustúdenta daginn áður. Stuðningur RNH við Bastiat-félagið er liður í samstarfsverkefni við Evrópusamtök íhaldsmanna og umbótasinna, ACRE, Alliance of Conservatives and Reformists in Europe, um blágrænan kapítalisma.

Ljósm. Kristinn Magnússon.

Daniel Hannan, ritari Evrópusamtaka íhaldsmanna og umbótasinna, ACRE, og leiðtogi breskra íhaldsmanna á Evrópuþinginu, var aðalræðumaður á ráðstefnu íslenskra frjálshyggjustúdenta, Students for Liberty Iceland, og Hagfræðirannsóknastofnunar Bandaríkjanna, American Institute of Economic Research, um „Frelsi og framtíð“, sem haldin var í Salnum í Kópavogi síðdegis 6. september 2019. Hannan kvað Ísland og Bretland vera vinaþjóðir, og hann hefði margoft komið til Íslands. Þessar þjóðir ættu samleið. Furðulegt væri að horfa upp á ýmsa reyna að koma í veg fyrir, að úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Bretlandi um útgöngu úr Evrópusambandinu væru virt. Bretland væri miklu betur komið utan ESB en innan. Rökin fyrir alþjóðlegu viðskiptafrelsi væru hins vegar mjög sterk. Stuðningur sinn við útgöngu væri ekki síst til að auka viðskiptafrelsi, þótt vitanlega hlytu Bretar að versla áfram við aðrar Evrópuþjóðir og óskuðu Evrópusambandinu alls góðs. Það væri umfram allt almenningur, sem hagnaðist á viðskiptafrelsi. Sérhagsmunahópar vildu oftast, að ríkið verndaði þá fyrir samkeppni.

Ljósm. Kristinn Magnússon.

Davíð Oddsson, fyrrverandi forsætisráðherra, setti ráðstefnuna með nokkrum orðum. Hann minnti á, að Hannan hefði mótmælt harðlega í breskum blöðum, þegar breska Verkamannaflokksstjórnin hefði sett hryðjuverkalög á Íslendinga. Hefði það verið drengilega gert. Davíð fór í ávarpi sínu nokkrum orðum um áhyggjuskipti kynslóðanna. Hann hefði í forsætisráðherratíð sinni fengið að heyra ótal viðvaranir um þúsaldarvandann, sem hefði enginn reynst vera. Síðan hefði verið talað um síþreytu og þá um kulnun í starfi og nú um hlýnun jarðar. Iðulega væri hættan orðum aukin. Davíð kvað velmegun og friðsæld aldrei hafa verið meiri en nú, en berjast yrði fyrir frelsinu á hverjum degi. Satt að segja væri frelsið lagt í einelti, svo að notað væri algengt orð á okkar tímum. Hann benti einnig á, að margt af þeim umbótum, sem hann hefði beitt sér fyrir í forsætisráðherratíð sinni, til dæmis uppgreiðsla opinberra skulda, lækkun skatta, sala ríkisfyrirtækja, efling lífeyrissjóða og þróun kvótakerfisins, hefði verið alls ótengt aðildinni að Evrópska efnahagssvæðinu, þótt vissulega hefði verið mikið framfaraskref að opna hagkerfið og tengjast Evrópumarkaðnum.

Hannes H. Gissurarson prófessor talaði um grænan kapítalisma. Hann gerði greinarmun á umhverfisverndarsinnum eins og sér, sem vildu nýta gæði náttúrunnar skynsamlega manninum í hag, og umhverfisöfgasinnum, sem teldu náttúruna hafa sérstakan rétt gegn manninum. Í raun og veru væri áreksturinn samt ekki milli manns og náttúru, heldur milli tveggja hópa manna, sem vildu nýta gæðin á ólíkan hátt. Dæmi væru úlfar í Ölpunum, sem legðust á sauðfé. Hvort ætti að gæta hagsmuna þeirra, sem vildu friða úlfana, eða hinna, sem vildu nýta sauðféð til að fæða og klæða fólk? Hins vegar væri ekki nóg að verðleggja gæðin, einnig þyrfti að stofna til eignarréttar á þeim. Vernd krefðist verndara. Til dæmis mætti breyta veiðiþjófum í Afríku, sem dræpu fíla og nashyrninga, í veiðiverði með einu pennastriki — með því að gera þorpin þeirra að eigendum fíla- og nashyrningahjarða.

Halla Sigrún Mathiesen var ráðstefnustjóri, en einnig töluðu Mariam Gogoshvili frá Georgíu, prófessor Edward Stringham, Peter C. Earle og Andrew Heaton. Ráðstefnan vakti mikla athygli. Morgunblaðið sagði rækilega frá henni, Viðskiptablaðið birti grein um Hannan og Viljinn tók við hann viðtal. Þátttaka RNH í ráðstefnunni var liður í samstarfsverkefni við ACRE, Alliance of Conservatives and Reformists in Europe, um blágrænan kapítalisma.