Jón Þorláksson forsætisráðherra horfir með velþóknun á verðlaunahafana og formann SUS í Valhöll 21. ágúst 2016.

Almenna bókafélagið, sem starfar með RNH, fékk árið 2016 frelsisverðlaun Kjartans Gunnarssonar, sem Samband ungra sjálfstæðismanna veitir og kennir við Kjartan Gunnarsson, lögfræðing og fyrrverandi framkvæmdastjóra Sjálfstæðisflokksins, sem hefur löngum verið einn ötulasti baráttumaðurinn fyrir frelsi á Íslandi. Jónas Sigurgeirsson, framkvæmdastjóri Almenna bókafélagsins, tók við verðlaununum 21. júlí úr hendi Laufeyjar Rúnar Ketilsdóttur, formanns SUS. Verðlaunin eru veitt einum lögaðila og einum einstaklingi árlega. Sigríður Á. Andersen alþingismaður hlaut verðlaun sem einstaklingur, en hún hefur verið öðrum djarfari við að halda uppi merki einstaklingsfrelsisins á þingi.

Jónas sagði í ræðu sinni við afhendinguna, að einn helsti vandi íslenskra bókaútgefenda væri, að ólíkt öðrum löndum hefði ríkið lagt undir sig allt að fjórðungi bókaútgáfunnar. Það gæfi út námsbækur í skólum, en það tíðkaðist óvíða annars staðar. Það stundaði líka umfangsmikla hljóðbókaútgáfu endurgjaldslaust, en við það yrðu bókaútgefendur af miklum tekjum. Sigríður tók í sama streng í ræðu sinni. Hún kvað frelsið krefjast jafnræðis í samkeppni, en stundum nytu einstakir aðilar óeðlilegrar fyrirgreiðslu eða ívilnana frá hinu opinbera.

Almenna bókafélagið hefur síðustu árin gefið út margar bækur til varnar frelsinu og gegn alræði nasista og kommúnista. Árið 2011 komu út Íslenskir kommúnistar 1918–1998 eftir Hannes H. Gissurarson prófessor og Icesave-samningarnir. Afleikur aldarinnar eftir Sigurð Má Jónsson blaðamann; árið 2012 Uppsprettan (The Fountainhead) eftir Ayn Rand; árið 2013 Búsáhaldabyltingin: Sjálfsprottin eða skipulögð? eftir Stefan Gunnar Sveinsson sagnfræðing og Undirstaðan (Atlas Shrugged) eftir Ayn Rand; árið 2014 Heimur batnandi fer (The Rational Optimist) eftir Matt Ridley, Tekjudreifing og skattar eftir Ragnar Árnason prófessor og fleiri og Kíra Argúnova (We the Living) eftir Ayn Rand; árið 2015 Andersen-skjölin eftir Eggert Skúlason ritstjóra, Greinar um kommúnisma eftir Bertrand Russell heimspeking, Konur í þrælakistum Stalíns eftir Elinor Lipper og Aino Kuusinen, Úr álögum (Out of the Night) eftir ævintýramanninn Jan Valtin (Richard Krebs), Eftirlýstur (Red Notice) eftir bandaríska fjárfestinn Bill Browder og Barnið sem varð að harðstjóra eftir blaðamanninn Boga Arason.

Á meðal næstu bóka eru Örlaganótt yfir Eystrasaltslöndum eftir Ants Oras prófessor frá 1955 og Eistland. Smáþjóð undir oki erlends valds frá 1973 eftir Andres Küng. Þær eru endurútgefnar 26. ágúst, þegar aldarfjórðungur er liðinn frá því, að Ísland endurnýjaði viðurkenningu sína á Eystrasaltsríkjunum við hátíðlega athöfn í Höfða. Haldið verður útgáfuhóf, sem Davíð Oddsson mun ávarpa, en hann þýddi Eistlandsbók Küngs, á meðan hann var í háskóla, og hann var forsætisráðherra, þegar viðurkenningin á Eystrasaltsríkjunum var endurnýjuð. Hann beitti sér líka sem forsætisráðherra fyrir því, að Eystrasaltsríkin fengju aðild að Atlantshafsbandalaginu. Einnig eru væntanlegir við þetta tækifæri gestir frá Eistlandi í samráði við Unitas stofnunina í Tallinn. Þá er væntanleg íslensk þýðing á Siðmenning. Vesturlönd og önnur lönd  (Civilization. The West and the Rest) eftir breska sagnfræðinginn Niall Ferguson. AB stefnir líka að því að gefa út síðari hluta Auðlegðar þjóðanna (The Wealth of Nations) eftir Adam Smith, en fyrri hlutinn kom út fyrir mörgum árum í vandaðri þýðingu Þorbergs Þórssonar. Snorri G. Bergsson sagnfræðingur hefur í smíðum tvær bækur fyrir AB, annars vegar um flóttamenn á Íslandi árin fyrir heimsstyrjöldina síðari, hins vegar um frumsögu íslensku kommúnistahreyfingarinnar.

Hinn 17. júlí 2016 voru 80 ár liðin frá því, að spænska borgarastríðið skall á, þegar þjóðernissinnaðir herforingjar undir forystu Franciscos Francos gerðu uppreisn gegn hinu unga spænska lýðveldi. Af því tilefni gaf Almenna bókafélagið út aftur bókina El Campesino – Bóndann eftir Valentín González og Julián Gorkin. Er hún aðgengileg á Netinu og einnig á prenti. González, El campesino, var foringi í her lýðveldissinna. Hann var tíður gestur á forsíðum Þjóðviljans og kemur fyrir í hinni frægu skáldsögu Ernests Hemingways um spænska borgarastríðið, Hverjum klukkan glymur. Þegar borgarastríðinu lauk með sigri þjóðernissinna á útmánuðum 1939, flýði El campesino til Ráðstjórnarríkjanna. Þar var honum í fyrstu tekið með kostum og kynjum, en brátt kom að því, að hann lenti í vandræðum vegna hreinskilni sinnar og hugrekkis. Eftir nám í herskóla var hann sendur í þrælkunarvinnu í Gúlagi, neti vinnubúða, sem teygði sig um öll Ráðstjórnarríkin. Honum tókst þó fyrir ótrúlega röð tilviljana, meðal annars stóran jarðskjálfta í Ashgabat í Túrkmenístan, að flýja árið 1949 til Írans og þaðan til Parísar. Þar bar hann vitni í réttarhöldum um, hvort þrælkunarbúðir væru reknar í Ráðstjórnarríkjunum, og skrifaði bók sína um stríðið og Gúlagið með aðstoð Juliáns Gorkins, trotskista, sem sætt hafði ofsóknum kommúnista í innbyrðis átökum lýðveldissinna.

Bókin kom fyrst út á íslensku hjá Stuðlabergi 1952 í þýðingu Hersteins Pálssonar ritstjóra. Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor skrifar formála og skýringar aftanmáls. Bendir hann meðal annars á, að fjórir Íslendingar að minnsta kosti gerðust sjálfboðaliðar í spænska borgarastríðinu. Ekki er hins vegar vitað um nema einn Íslending í Gúlaginu, barnunga dóttur Benjamíns Eiríkssonar hagfræðings, sem mun hafa látist þar. Endurútgáfa bókarinnar er liður í samstarfsverkefni RNH og AECR, Evrópusamtaka íhaldsmanna og umbótasinna, um „Evrópu fórnarlambanna“.

Sumarskóli Samtaka frjálsra framhaldsskólanema, sem haldinn var í Reykjavík 8.–10. júlí 2016, tókst vonum framar. Um þrjátíu manns sóttu skólann, sem RNH studdi sem lið í samstarfsverkefninu „Evrópa, Ísland og framtíð kapítalismans“ með AECR, Evrópusamtökum íhaldsmanna og umbótasinna. Skólinn hófst með hófi fyrir alla þátttakendur á heimili Hannesar H. Gissurarsonar prófessors, forstöðumanns rannsókna RNH, föstudagskvöldið 8. júlí, en skólahald var á laugardag og sunnudag í Hinu húsinu við Pósthússtræti.

Laugardaginn 9. júlí talaði Hannes H. Gissurarson um heimspeki frelsisins. Hann gerði greinarmun á átta ólíkum aðkomum að eða útgáfum af frjálshyggju, miðjusækinni stefnu J. S. Mills og Keynes, Austurrísku hagfræðingunum, Mises og Hayek, Chicago-hagfræðingunum, Friedman, Becker og Stigler, Almannavalsfræðingum eins og Buchanan, Eignarréttarhagfræðingunum, Demsetz og Coase, mannréttindakenningu Nozicks og hugmyndum Ayns Rands í skáldsögum hennar um hina skapandi einstaklinga, frumkvöðla. Þá talaði Ragnar Árnason prófessor um hagfræði frelsisins. Hann taldi frelsi í eðli sínu frekar vera ytra frelsi en ytra frelsi, svo að notaður væri greinarmunur Isaiah Berlins á „negative“ eða ytra frelsi og „positive“ eða innra frelsi. Í fæstum orðum væri frelsið fólgið í því að geta gert það, sem menn vildu. Leiða mætti út, að þetta tækist á frjálsum markaði, þar sem menn hefðu flest tækifæri til að öðlast það, sem þeir sæktust eftir.

Jadranka talar um austurrísku hagfræðingana.

Federico Fernandez frá austurríska hagfræðisetrinu í Vín talaði um gjaldþrot sósíalismans í Venesúela. Hann kvað landið hafa verið eitt hið auðugasta í Rómönsku Ameríku fyrir nokkrum áratugum, enda væri mikil olía þar í jörðu. En Hugo Chávez hefði komist til valda, þjóðnýtt fyrirtæki og skert frelsi, svo að landið væri nú eitt hið fátækasta í álfunni. Nú væru verslanir tómar, skólar dröbbuðust niður, og margir syltu. Ekki væri unnt að kenna lækkuðu olíuverði um ástandið, því að verðið á tunnu hefði verið um 10 dalir, þegar Chávez tók við, hefði síðan farið upp og niður, en væri nú um 40–50 dalir á tunni. Jadranka Kaludjerovic frá Montenegro talaði um austurrísku hagfræðingana. Þeir hefðu stutt frjálst hagkerfi sterkum rökum. Ludwig von Mises hefði hrakið hugmyndir sósíalista, Friedrich A. Hayek sett fram kenningu um, að dreifing þekkingar krefðist dreifingar valds, og Joseph Schumpeter lýst hinni skapandi tortímingu kapítalismans, þegar hið óhagkvæmara viki fyrir hinu hagkvæmara.

Hörður talar um frumkvöðla.

Sumarskólanum var haldið áfram á sunnudaginn. Þá talaði Sigríður Andersen um náttúruvernd og benti á, að leysa mætti margan umhverfisvandann með skilgreiningu eignarréttar á þeim gæðum, sem spillt væri, og eðlilegri verðlagningu slíkra gæða. Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir talaði um, að ungt nútímafólk væri frjálslynt, en það rækist á margvíslegar hindranir. Skafti Harðarson talaði um muninn á því, hver væri tilgangur og árangur ríkisafskipta. Ríkið virtist stundum aðeins skattleggja vel rekin fyrirtæki í því skyni að styrkja illa rekin. Hörður Guðmundsson talaði um frumkvöðla, stofnun fyrirtækja og rekstur. Ríkið ætti ekki að styrkja frumkvöðlastarfsemi með beinum fjárframlögum, heldur með því að fækka hindrunum og fjölga tækifærum. Magnús Örn Gunnarsson skipulagði sumarskólann, en í honum var einnig dreift ýmsum ritum: Hagfræði í hnotskurn eftir Henry Hazlett, sem er mjög auðlæsilegur inngangur að helstu lögmálum hagfræðinnar, og Löstur er ekki glæpur eftir Lysander Spooner, og segir hinn beinskeytti titill margt um efnið. Enn fremur voru skáldsögur Ayns Rands, Kíra Argúnova, Uppsprettan og Undirstaðan, sem Almenna bókafélagið hefur gefið út, seldar í sumarskólanum við vægu verði. Einnig var dreift ritum frá Institute of Economic Affairs í Lundúnum og European Students for Liberty.

Á sumarskólanum var meðal annars sýnt þetta myndband:

Glærur Hannesar í Sumarskólanum 9. júlí 2016

Hannes flytur erindi sitt í Viljandi.

Prófessor Hannes H. Gissurarson, forstöðumaður rannsókna RNH, flutti 29. júní 2016 fyrirlestur á ráðstefnu Evrópuvettvangs minningar og samvisku, Platform of European Memory and Conscience. Ráðstefnan var um „Totalitarianism, Deportation and Emigration“, Alræði, nauðungarflutninga og brottflutninga, og fór fram í smábænum Viljandi í suðurhluta Eistlands.

Fyrirlestur Hannesar var um tvo Þjóðverja á Íslandi fyrir stríð, gyðingakonuna Henný Goldstein Ottósson og nasistann Bruno Kress, og hvernig saga þeirra fléttaðist saman á margvíslegan og óvæntan hátt. Fyrir stríð höfðu þau að vísu lítið hvort af öðru að segja, nema hvað heimildarmenn segja, að Kress hafi eins og flestir aðrir þýskir nasistar á Íslandi verið ónotalegur við þá gyðinga, sem hér voru landflótta. Ein óvænt tengsl voru síðan þau, að SS-sveitir Himmlers ráku „rannsóknarstofnunina“ Ahnenerbe, Arfleifðina, sem veitti Kress styrk til málfræðirannsókna, en annað rannsóknarefni stofnunarinnar var höfuðlag gyðinga, og var bróðir Hennýar tekinn til rannsóknar í Auschwitz, þar sem hann var fangi, en myrtur í Natzweiler-fangabúðunum. (Forstöðumaður Ahnenerbe var hengdur fyrir stríðsglæpi.) Fyrri eiginmaður Hennýar, Robert Goldstein, og mágkona hennar og bróðursonur voru myrt í Auschwitz. Eftir stríð lágu leiðir þeirra Hennýar og Brunos Kress aftur saman vorið 1958. Þá var hann orðinn kommúnisti og bjó í Austur-Þýskalandi, en var boðinn í sextugsafmæli Brynjólfs Bjarnasonar í Skíðaskálanum í Hveradölum. Þar sá Henný hann og rak upp stór augu. Varð nokkur þytur af í veislunni, en málið var um hríð þaggað niður. Kress varð heiðursdoktor frá Háskóla Íslands á 75 ára afmælinu 1986.

Hannes hefur birt eina ritgerð á íslensku um þetta einkennilega mál. Fjörugar umræður urðu að fyrirlestrinum loknum, og furðuðu sumir sig á því, að Háskóli Íslands skyldi hafa veitt gömlum nasista heiðursdoktorstitil. Á meðal annarra ræðumanna á ráðstefnunni voru Vytautas Landsbergis, fyrrverandi forseti Litáens, og Urmas Reinsalu, dómsmálaráðherra Eistlands. Þátttaka Hannesar var liður í samstarfsverkefni RNH og AECR, Evrópusamtaka íhaldsmanna og umbótasinna, um „Evrópu fórnarlambanna“. Á ráðstefnunni voru veitt árleg verðlaun Evrópuvettvangsins fyrir baráttuna gegn alræðisstefnunni, og hlaut þau Leopoldo López, leiðtogi stjórnarandstöðunnar í Venesúela, sem situr saklaus í fangelsi, og tók faðir hans við þeim fyrir hans hönd. Hér er myndband um Leopoldo López:

Glærur HHG í Viljandi í Eistlandi 29. júní 2016